1- هم محور سازی در حالت افقی
در این قسمت در مورد هم محور سازی پمپهایی بحث میشود که شاسی پمپ و موتور یکی بوده و اتصال محور پمپ به موتور توسط کوپلینگ انعطافپذیر انجام میگیرد.
معمولا هنگامی که پمپ و موتور از سازنده تحویل گرفته میشود هر دو بر روی یک شاسی نصب شده اند و در کارخانه هم محور سازی آنها انجام گرفته است. اما به دلیل اینکه تمام شاسی ها تا حدی دارای انعطاف هستند نباید به باقی ماندن هم محوری طی مراحل حمل و تحویلگیری و دیگر مراحلی که تا مرحله نصب انجام میگیرد، اطمینان کرد. هم محور سازی پمپ و موتور باید پس از عملیات ملات ریزی و خشک شدن ملات و سفت کردن پیچهای نگهدارنده انجام شود و بعد از اتصال لوله کشی به پمپ، هم محوری باید کنترل شود. برای تسهیل در نصب اغلب سازندگان قبل از حمل پمپ یا موتور را با پین موقعیت دهی نمی کنند و یا در صورت لزوم اکثرا فقط پمپ را بر روی شاسی با پین موقعیت دهی میکنند عمل موقعیت دهی پمپ بر روی شاسی بعد از اینکه پمپ در محل نصب قرار گرفت انجام میشود ولی سوراخهای لازم برای بستن موتور ایجاد نمیشود.
2- تراز کردن پمپ و موتور
بعد از اینکه پمپ بر روی پی قرار گرفت نیمه های کوپلینگ از هم جدا میشود و تا زمانی که هممحورسازی پمپ و موتور و نیمه های کوپلینگ به طور کامل انجام نگرفته است، نباید به هم متصل شوند. شاسی بر روی بلوکها، صفحات و یا گوه های فلزی با شیب کم قرار داده میشود. (شکل 1) محل قرارگیری این قطعات باید در نزدیک پیچهای پی باشد. در واحدهای بزرگ ( با طولهای بیشتر از 3 متر) استفاده از جک های کوچک که متشکل از یک پیچ کلاهدار و مهره میباشد، مرسوم است.
شکل 1: روش تراز کردن شاسی
در هر حالت تکیه گاهها در قسمتی از شاسی قرار میگیرند که بیشترین وزن را متحمل میشود. برای ایجاد تکیه گاهی یکنواخت فواصل تکیه گاهها باید به اندازه مناسب در نظر گرفته شود. برای اندازه های متوسط (طولهای بالای 1.5m) فاصلهای حدود 24in توصیه میشود. بین شاسی و پی برای انجام عملیات ملات ریزی فاصلهای حدود 19 تا 38 میلیمتر باید در نظر گرفته شود.
انجام تنظیمات قطعات نگهدارنده و تکیه گاهها تا هنگامی که محور پمپ و موتور به طور کامل تراز شوند ادامه می یابد. با استفاده از تراز کنترل تراز بودن نازلها و وجوه کوپلینگ باید انجام گیرد.
3- انواع نامحوری و روشهای تنظیم همراستایی محورها
بین محور پمپ و موتور دوحالت از ناهممحوری میتواند وجود داشته باشد.
- 1- Angular Misalignment
- 2- Parallel Misalignment
Angular Misalignment: در این حالت محورها با هم موازی میباشند ولی هممرکز نیستند.
Parallel Misalignment: در این حالت محورها با یکدیگر هم مرکز میباشند ولی موازی یکدیگر نیستند.
برای هم راستا کردن محورها نیاز به ابزارهایی مانند شمشه، فیلر، Taper Gage و در صورت استفاده از Alternate Method برای همراستا کردن کوپلینگها نیاز به ساعت اندازهگیری و برای کوپلینگهای Spacer Type نیاز به میکرومتر داخل سنج میباشد. هنگام همراستاسازی نیمه های کوپلینگها باید فاصله ای مناسب از یکدیگر داشته باشند تا هنگام حرکت دادن موتور و محورها به یکدیگر برخورد نکرده و به هم ضربه وارد نکنند.
مقادیر مجاز ناهم محوری و حداقل فاصله مجاز برای نیمه های کوپلینگ توسط سازنده کوپلینگ معین میشود.
هنگامی که محیط خارجی کوپلینگ با سوراخ داخلی آن کاملا هم مرکز باشد و وجوه کوپلینگ بر محور عمود باشند از روش چک کردن برای کنترل هم راستایی استفاده میشود. در غیر این صورت از Alternate Method برای همراستا کردن محورها استفاده میگردد. برای کنترل هم راستایی در روش چک کردن از Taper Gauge و فیلر استفاده میشود. در این روش برای کنترل Angular Alignment فیلر و یا Taper Gauge را در فواصل 90 درجه بین دو سطح کوپلینگ وارد میکنند. (شکل 2) هنگامی نیمه های کوپلینگ با یکدیگر همراستا هستند که تمامی فواصل اندازه گیری شده در تمام نقاط یکسان باشند.
شکل 2: نحوه کنترل Angular Alignment
برای کنترل Parallel Alignment از شمشه استفاده میشود در این حالت شمشه را در بالا پایین و اطراف کوپلینگ بر روی طوقه های (Rim) نیمه های کوپلینگ قرار میدهند. هنگامی Parallel Alignment برقرار میشود که شمشه روی هر دو سطح طوقه کوپلینگ بنشیند. (شکل 3)
شکل 3: نحوه کنترل Parallel Alignment
با قرار دادن صفحات فلزی زیر پایه های موتور ناهمراستایی موجود اصلاح میگردد. ولی لازم است پس از هر بار اصلاح، هم راستایی دوباره کنترل شود، زیرا انجام تنظیم در یک جهت ممکن است موجب به هم خوردن تنظیمات در جهت دیگر شود.
بهتر است برای انجام همراستایی صفحه ای فلزی زیرکل پایه موتور قرار داده شود و با بالا و پایین بردن آن عمل همراستایی انجام گیرد.
در هنگامی که موتور در محل نصب بر روی شاسی قرار میگیرد، شاسی همراه با پمپ بر روی پی قرار داده شده و محور پمپ تراز میشود. تراز بودن وجوه کوپلینگ ها و نازل ها کنترل شده و تنظیمات لازم انجام میگیرد.
در حالتی که برای نصب موتور بر روی شاسی Pad در نظر گرفته شده باشد، برای تسهیل در علامتگذاری محل سوراخ پیچها، روی Pad با گچ پوشیده میشود. موتور بر روی شاسی قرار گرفته و فاصله بین کوپلینگها تنظیم میگردد و همراستایی نیمه های کوپلینگ کنترل میشود. در صورتی که شاسی قبلا سوراخکاری نشده باشد محیط سوراخهای پایه موتور بر روی Pad حک شده و سپس موتور از جای خود انتقال داده می شود. محلهای علامتگذاری شده سوراخ گردیده و سوراخها رزوه میشوند. باید لقی مجازی برای هم محور سازی نهایی محورها در نظر گرفته شود. سپس موتور در جای خود قرار داده میشود و جهت دوران آن کنترل می گردد. پیچهای در جای خود قرار گرفته و بعد از کنترل هم محوری به طور کامل بسته میشوند.
در مواردی که دمای کارکرد پمپ بالاتر از دمایی است که پمپ در آن نصب میگردد لازم است تا افزایش ارتفاع پمپ و موتور بر اثر حرارت در نظر گرفته شود و این امکان فراهم گردد که در دمای کاری هم راستایی تنظیم شود. در این موارد باید به دستورالعملهای سازنده رجوع شود.
برای بدست آوردن همراستایی دقیق از ساعت اندازه گیری استفاده میشود. ابتدا با استفاده از روش چک کردن همراستایی اولیه بدست آورده میشود و سپس ساعت اندازه گیری مطابق شکل 4 بر روی یکی از نیمه های کوپلینگ بسته می شود. نوک سوزن ساعت اندازه گیری بر روی سمت دیگر کوپلینگ قرار میگیرد. ساعت بر روی صفر تنظیم شده و در کنار محل قرارگیری سوزن ساعت اندازه گیری با گچ علامتگذاری میشود. هنگامی که هر دو محور به یک اندازه چرخانده میشوند (نوک سوزن باید در محل علامتگذاری شده باقی بماند) مقادیر خوانده شده از ساعت باید به یک اندازه باشند. با خواندن اندازه های ساعت اندازه گیری، همراستایی محور پمپ و موتور معین شده و سمت انحراف معلوم میشود. به علت عدم همراستایی نیاز به انجام تنظیماتی بود پس از انجام تنظیمهای مورد نظر همراستایی محورها باید دوباره کنترل شود. با استفاده از این روش حتی میتوان در حالتی که طوقه کوپلینگ با سوراخ مرکزی آن هم مرکز نبوده و یا وجه کوپلینگ بر محور عمود نباشد همراستایی دقیق را بدست آورد.
شکل 4: هممحورسازی با استفاده از Alternate Method
وجود انحراف در Squarness و یا Concentricity مشکلاتی را برای کوپلینگ ایجاد میکند و باعث نامیزانی و یا سایش غیرعادی در کوپلینگ میگردد. وجود مشکل در این موارد باید با استفاده از روشهای دیگری رفع گردد.
همراستا کردن کوپلینگهای چرخدندهای
روش همراستا کردن کوپلینگهای چرخدندهای مانند روشهای قبلی میباشد ولی برای همراستا کردن این کوپلینگها باید پوشش کوپلینگ به عقب کشیده شود و اندازهگیری بر روی توپی کوپلینگ انجام گیرد (شکل 5).
شکل 5: هممحورسازی کوپلینگهای چرخدندهای
همراستا سازی کوپلینگهای Spacer Type
برای همراستا کردن کوپلینگ های Spacer Type، باید Spacer بین نیمه های کوپلینگ برداشته شود. سپس پایه ای مطابق شکل 9 ساخته میشود. این پایه امکان اتصال به یکی از نیمه های کوپلینگ را دارد. بازوی پایه باید به اندازه ای باشد که تا نیمة دیگر کوپلینگ ادامه یابد. پایه به یکی از نیمه های کوپلینگ بسته میشود و ساعت اندازه گیری بر روی بازوی آن نصب میشود. انتهای سوزن ساعت بر روی نیمة دیگر کوپلینگ قرار داده میشود. مانند حالتی که در قسمت A شکل 6 نشان داده شده است. کنار محل قرارگیری سوزن ساعت اندازه گیری علامتگذاری میشود و ساعت اندزه گیری روی صفر تنظیم میگردد. برای کنترل Parallel Alignment محورها، هر دو محور به یک مقدار چرخانده میشوند به طوری که محل قرارگیری سوزن ساعت اندازه گیری تغییر نکند. در این حالت تمامی مقادیری خوانده شده بر روی ساعت اندازه گیری باید به یک اندازه باشد.
شکل 6: هممحورسازی کوپلینگهای Spacer Type
بعد از اینکه Parallel Alignment بدست آمد نوک ساعت اندازهگیری بر روی
وجه کوپلینگ قرار داده میشود و همان عملیات کنترلی برای Angular Alignment انجام
داده میشوند. در صورتی که انتهای محور بازی (End Play) داشته باشد برای کنترل
Angular Alignment بهتر است از میکرومتر داخل سنج استفاده شود (مانند قسمت B شکل 9). پس از بدست آوردن هممحور نهایی Spacer در جای خود قرار داده میشود.
هم محورسازی نهایی و Doweling
بعد از اینکه ملات خودش را گرفت و محکم شد و پیچ های پی محکم گردیدند، باید همراستایی سیستم کنترل شود و تصحیحات لازم صورت گیرد. در حالتی که عمل پمپاژ در سیستم لوله کشی با طراحی نادرست و تنظیم نامناسب انجام پذیر به پوستة پمپ تنش وارد شده و در نتیجة آن بین محورها ناهمراستایی رخ میدهد و حتی ممکن است سایش پروانه نیز رخ بدهد. بنابراین بعد از اتصال لوله کشی به فلنج های پمپ و پر شدن پمپ و سیستم لوله کشی از سیال پمپ شوند همراستایی محورها باید مجددا کنترل گردد. در انتها مجددا باید جهت دوران موتور کنترل شود تا از مطابقت آن با جهت دوران پمپ اطمینان حاصل شود. معمولا جهت دوران پمپ بر روی پوسته پمپ توسط فلش نشان دهنده جهت دوران، نشان داده شده است. جهت دوران را میتوان از روی شکل حلزونی پمپ نیز تشخیص داد.
در مواردی که انتظار می رود دمای کاری پمپ با دمای کاری موتور دارای اختلاف قابل توجهی باشد، بر اثر انبساط حرارتی بین موتور و پمپ ناهمراستایی به وجود می آید. در اکثر موارد برای جبران این اثر پمپ را که دارای دمای کاری بالاتری است راکمی پایینتر از موتور دارای دمای کاری کمتری است قرار می دهند. در این حالت سازندة پمپ باید راهنمایی های لازم را برای تنظیمات ارائه دهد. در صورتی که همراستایی دقیق بسیار مهم باشد، همراستایی محورها در دمای کاری کنترل و تنظیم میگردد. در حالتی که نوسان حرارتی وجود داشته باشد وقوع ناهمراستایی اجتناب ناپذیر میباشد. بنابراین هنگام انتخاب نوع کوپلینگ و انجام هم محور کردن پمپ و موتور باید پیشبینی های لازم انجام گیرد.