بو كه یكی از شاخصهای آلودگی هوا میباشد ممكن است از منابع مختلفی از جمله فاضلابهای شهری وصنعتی و زباله ها به وجود آید. با تجزیه فاضلاب درون چاه توسط باکتری ها گازهایی از جمله متان، آمونیاک و غیره تولید می شود که به آن ها گازهای سپتیک می گویند. این گازها سمی هستند و می توانند در غلظت های بالا به سیستم تنفسی آسیب وارد کنند و سبب مرگ و میر شوند. اما در غلظت های پایین تر، بوی بد این گازها که از طریق لوله های فاضلاب پراکنده می شوند استشمام می شود. تولید بو یکی از مشکلات تصفیه خانه های فاضلاب و شبکههای جمعآوری فاضلاب میباشد. از اینرو روش های مختلفی برای از بین بردن و کنترل آن پیشنهاد شده است.
حذف بو نیاز به طی مراحل زیر دارد:
- شناخت فرآیند موجود و امکانسنجی تغییر فرآیند با بررسی روشهای مختلف هوازی و بیهوازی
- شناخت و بررسی کامل واحدهای آمایش و پردازش لجن، اعم از تغلیظ کننده ها و واحدهای آبگیری بهعنوان منبع تولیدکننده بو
- بررسی روشهای بوزدایی و روشهای نوین این فرآیند شامل روشهای شیمیایی و بیوفیلتری
- انتخاب فرآیند مناسب
ترکیبات تولید کننده بو
تنوع ترکیبات دلیل اصلی تولید بو در تصفیه خانه های فاضلاب است، این ترکیبات غالبا شامل موارد زیر است :
۱) ترکیبات احیاء شده سولفور مانند سولفید هیدروژن، مرکاپتان ها و سولفیدهای آلی
۲) ترکیبات نیتروژن مانند آمونیاک و آمین ها
۳) اسیدهای چرب فرار مانند اسید فرمیک و بوتیریک اسید
۴) آلدئیدها و کتون ها
راهکارهای متداول حذف بو:
-
روشهای شیمیایی:
نوع روش | عنوان روش | خلاصه روش | مزایا | معایب |
شیمیایی | اوزون زنی | اوزون اكسیدكننده قوی مولكولهای بودار را به سرعت به تركیبات اولیه آنها تجزیه میكند و خود تبدیل به اكسیژن میشود. | دوستدار محیط زیست
بهترین روش برای شکستن ساختار ملکول |
پایدار نبوده و در نتیجه نمیتوان آنرا انبار یا حمل نمود |
افزودن نیترات | نیترات را به عنوان منبع اكسیژن برمیگزینند. فاضلاب خام به حالت طبیعی شامل هیچ نیتراتی نمیباشد در نتیجه باید به صورت مصنوعی آن را اضافه كرد. كنترل سولفید هیدروژن موجود در سیستم فاضلاب با افزودن نیترات به دو صورت امكانپذیر خواهد بود. | حذف سولفیدهیدروژن جلوگیری از تولید سولفید هیدروژن | نامناسب برای محیط زیست |
شکل 1- عملیات ازن زنی و بیوفیلتراسیون همزمان در یک تصفیه خانه فاضلاب
2- روشهای فیزیکی:
نوع روش | عنوان روش | خلاصه روش | مزایا | معایب |
فیزیکی | محصور کردن | نصب سرپوش، هواكش جمع كننده و دستگاه انتقال هوا جهت محصوركردن و هدايت گازهاي بدبو به سيستم تصفيه صورت ميپذيرد. مواد و مصالح مورد نياز براي محصوركردن كاملا پايدار بوده، که دچار خوردگی نشوند. | ارزان | نیاز به مواد و مصالح پایدار در برابر خوردگی
عدم دستیابی کامل اپراتور به لجن جمع شده روی سطح |
هوادهی | تزريق هوا به درون فاضلاب اقدامي موثر براي جلوگيري از عدم توليد گازهاي نامطبوع و گازهای فرار از جمله سولفید هیدروژن ميباشد. | کمک به اکسیداسیون آهن و منگنز در حین حذف آلایندههای بوزا
جلوگیری از بیهوازی شدن محیط |
مصرف بالای انرژی | |
اسپری مواد معطر | موادي معطر بر روي سطح منابع بوزا پاشيده ميشود و آلودگیها در محل باقی میماند | آسان
نیاز نداشتن به تجهیزات خاص |
حذف موقتی بو
باقی ماندن آلودگی در محل عدم کاهش مشکلات خوردگی استفاده در غلظتهای پایین |
|
رقیقسازی با هوای بیبو | در اين روش ميتوان براي كنترل گازهاي نامطبوع ايجاد شده در سيستم فاضلاب آنها را با هواي تازه بيبو رقيق كرد | – | – | |
احتراق | اگر دماي محفظه احتراق بيش از 750 درجه سلسيوس باشد، ظرف مدت چند ثانيه تقريبا تمامي گازهاي بدبوي توليد شده در تأسيسات فاضلابي را
مي سوزاند |
– | نیاز به دمای بالا
تشدید مشکل بو به دلیل سوخت ناقص بعضی از گازها |
|
سوزاندن کاتالیزوری | فرايند سوزاندن كاتاليزوري، تركيبات آلي فرار موجود در گازهاي متصاعد شده كه ميتوانند عامل توليد بو باشند، به كمك يك كاتاليزور اكسيد ميشوند | – | نیاز به کاتالیزور
امکان تولید بو توسط ترکیبات آلی فرار موجود در گازهای متصاعد شده |
شکل 2- عملیات مسقف کردن بزرگ ترین تصفیه خانه اروپا در لندن با استفاده از ششصدهزار فوت مربع ورقه های آلومینیومی
-
روشهای بیولوژیکی:
تصفيه بيولوژيكي روشي موثر و مقرونبهصرفه براي غلظتهاي كم آلاينده در حجم زياد هوا ميباشد در حاليكه تصفيه شيميايي نياز به مواد افزودني دارد كه مشكلات زيست محيطي را سبب ميشود سيستمهاي بيولوژيكي براي كنترل بو براساس فعاليت ميكروارگانيسمهايي كه تركيبات بودار موجود در فاضلاب را به دي اكسيدكربن و آب تبديل ميكنند ميباشند.
نوع روش | عنوان روش | خلاصه روش | مزایا | معایب |
بیولوژیکی | بیوفیلتراسیون | در این روش هوای دارای گازهای آلوده با عبور از یک بستر متخلخل حاوی عوامل بیولوژیک تصفیه می شود | سادگی فرآیند و امکان انجام آن در دما و فشار معمولی
امکان نصب سریع در مکانهای مورد نظر با اشغال فضای کم مصرف انرژی پایین سهولت بهره برداری توسط نیروهای بهره بردار تکنولوژی سبز |
– |
بیواسکرابرها | بيواسكرابرها راكتورهايي هستند كه در آنها جريان هواي حاوي آلاينده توسط تماس با يك محلول شوينده تصفيه ميگردد | حذف سولفيد هيدروژن جلوگيري از توليد سولفيد هيدروژن | – |
انتظارات طرح پیشنهادی:
طرح پیشنهادی دربرگیرندهی معیارهای زیر باشد:
- اقتصادی و مقرون بهصرفه باشد
- کارایی و راندمان قابل قبول و ثابت شده در دراز مدت
- بهرهبرداری ساده و آسان
- روش بومیسازی شده و کمترین نیاز به تجهیزات خارجی
- دارای کمترین پیامدهای زیست محیطی (آلودگی لجن، بوی بد، آلودگی صوتی، مصرف انرژی بالا) باشد
- زائدات و پسماندهای قابل استفاده داشته باشد( لجن قابل تبدیل به مواد مصرفی در صنایع و با ارزش افزوده)