اولترافیلتراسیون(UF) فرایند پیش تصفیه مبتنی بر جداسازی غشایی در ممبرانهای UF است. شستشوی شیمیایی ممبرانهای UF در فواصل منظم از پیش نیازهای اصلی مراقبت از ممبرانهای UF و افزایش طول عمر آنها است.
اولترافیلتراسیون یکی از فرایندهای مورد استفاده در پیش تصفیه دستگاه های تصفیه آب صنعتی است. البته این فرایند در تصفیه پساب و صنایع لبنی نیز پر کاربرد است. دستگاه UF مجهز به ممبرانهای اولترافیلتراسیون، لوله کشی های ارتباطی و سیستم کنترل برای جداسازی ذرات معلق نامحلول یا ترکیبات با وزن ملکولی بالا در آب یا پساب مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه فرایند اولترافیلتراسیون یکی از فرایندهای مدرن و متداول در تصفیه آب صنعتی و آب شیرین کنهای آب دریا است.
سطوح ممبرانهاي UF (اولترافيلتراسيون) در معرض گرفتگي(fouling) مواد ورودي همراه آب خام یا پساب نظير ذرات معلق نامحلول، كلوئيدها، مواد آلي و بيولوژيكي قرار دارند. تجمع مواد روي سطح ممبران منجر به كاهش جريان عبوري از ممبران و افزايش فشار مورد نياز براي فيلتراسيون(TMP) مي شود. گرفتگي روي سطح ممبران ممكن است تا اندازه اي افزايش يابد كه شستشوي معكوس براي پاك نمودن آلاينده ها مؤثر واقع نشود. در اين مواقع شستشويي شيميايي (CIP) ممبران ها اجتناب ناپذير است.
تشخیص نوع گرفتگی برای انجام عملیات شستشوی شیمیایی موثر بسیار حایز اهمیت است. روشهای مختلفی برای شناسایی نوع فولینگ یا گرفتگی وجود دارد از جمله:
- انالیز آب خام ورودی به منظور جستجوی عوامل فولینگ(فلزات، ذرات ارگانیک طبیعی، کلوئیدها و غیره)
- بررسی نتایج شستشوی شیمیایی قبلی به منظور پیدا کردن مواد شیمیایی موثر
- بررسی ممبران ها جهت مشاهده عوامل فولینگ
- بررسی و انالیز آب دور ریز UF بعد از بکواش با هوا به منظور نمایان شدن نوع الودگی
اصول شستشوی شیمیایی دستگاه UF
اندازه گيري و جمع آوري اطلاعات عملياتي قبل، حين و پس از شستشوي شيميايي جهت ارزيابي تأثير CIP و زمانبندي عمليات حائز اهميت است. زمان مناسب براي شروع عمليات شستشوي شيميايي توسط سازندگان ممبرانهاي UF توصيه مي شود. ولي به طور كلي شستشوي شيميايي ممبرانها در صورت وقوع يك يا دو نشانه زير مشخص مي شود.
- كاهش قابل ملاحظه تراوش پذیری ممبران
- افزايش قابل ملاحظه فشارمورد نياز(TMP)
توجه: در صورت افزايش فشار عملياتي(TMP) به حداكثر فشار مجاز ممبرانها، شستشوي شيميايي ضرورت فوري پيدا ميكند.
مراحل انجام فرایند CIP به شرح ذیل می باشند:
۱- قرار دادن فیلتر کارتریج با مش سایز مابین ۵ تا ۱۰ میکرون
۲- ساخت محلول شیمیایی مناسب و رساندن ان به دمای مطلوب.( حتمأ برای ساختن محلول شیمیایی از آب تصفیه شده حاصل از فرایند اسمز معکوس استفاده شود
۳- بکواش منظم با هوا در صورت وجود ان در پکیج
- استفاده از هوا در جهت مخالف فرایند می تواند تجمع ذرات معلق بر روی سطح المان ها را کاهش دهد که حذف این ذرات قبل از انجام فرایند CIP ضروری می باشد.) هنگامی که جهت ورود هوا از پاین در نظر گرفته شود، ذرات معلق می توانند از بالای المان ها خارج شوند.
۴- خاموش کردن دستگاه به منظور درین کردن آب باقیمانده به منظور جلوگیری از رقیق سازی محلول شیمیایی
۵- سیرکوله کردن محلول شیمیایی به وسیله پمپ با فشار پایین. دائما میزان PH در طول فرایند شستشو چک گردد و در صورت تغییر آن باید مجدد میزان ان تنظیم گردد.
۶- مستغرق نمودن یا خیساندن المان ها در محلول شیمیایی به مدت ۲ ساعت. با توجه به نوع و میزان گرفتگی این زمان می تواند تا ۱۵ ساعت ادامه داشته باشد. سیرکوله کردن مواد شیمیایی با ۱۰% پتانسیل سیرکولاسوین به منظور حفظ دمای ثآبت می تواند گاه موثری در انجام فرایند باشد. تزریق هوا هر نیم ساعت یکبار به منظور ایجاد تخلخل در زمان مستغرق بودن می تواند تاثیر چشمگیری داشته باشد.
۷- فلاشینگ: بعد از مرحله خیساندن باید محلول داخل ممبران ها درین شده و المان ها با آب تولیدی حاصل از فرایند اسمز معکوس شستشو داده شوند.
زمان شستشوی المان ها و پایش پارامترهای ذیل بسیار مهم می باشد. میزان غلظت مواد شیمیایی، زمان شستشو، دما، فواصل استفاده از هوا به منظور بکواش و برخی المان ها وابسته به نوع فیبرهای ان ممکن است مقاومت بیشتر و یا کمتری نسبت به این پارامترها داشته باشند. هنگامیکه انجام فرایند CIP برای زمان زیادی به تعویق انداخته شود ممکن است امکان احیای المان ها وجود نداشته باشد.
تأثير شستشوي شيميايي ممبرانهاي UF در صورتي حداكثر می شود كه محلول و روش علميات شستشو متناسب با نوع گرفتگي مهندسي و تعيين شده باشد. بنابراين بررسي و تعيين نوع گرفتگي پيش از شروع عمليات CIP بسيار حائز اهميت است.
بهترين فاكتور جهت دستيابي به حداكثر كارايي عمليات شستشو، استفاده از محلول شيميايي مناسب و مؤثر ميباشد. شركت مهندسي فران با بهره گيري از تجارت بهره برداري و اطلاعات آزمايشگاهي محلولهاي مناسب براي شستشوي شيميايي(CIP Solution) ممبرانهاي UF را متناسب با ملزومات توليد كنندگان ممبران، پيشنهاد و تأمين مي نمايد.