قسمت 1 +++++++
کلیه عملیات اقتصادی منجمله فعالیت های صنعتی نیازمند الزاماتی است که قصور از هر کدام آنها می تواند به بروز پیامدهای ناخواسته ای در قالب جراحات مشتریان داخلی و خارجی، صدمه به فرآیندها و محصولات تولیدی، صدمات زیست محیطی، خدشه به اعتبار و آبروی سازمان ها و سایر دارائی های با اهمیت بیانجامد. در یک سازمان با خط مشی ایمنی پیشگیرنده، الزامات یاد شده از مرحله قبل از تولد سیستم یعنی مطالعات توازن و فاز ایده و تفکر شروع شده و تا پایان فاز کنار گذاشتن سیستم (فاز انهدام یا دفع) ادامه می یابد. در پایان هر مرحله لازم است بر اساس رویکرد بهبود مستمر و در راستای اصلاح سیستم و بهبود آن برپایه یافته های حاصل از ارزیابی های انجام شده، فرآیند تصمیم گیری مبتنی بر چرخه بهبود مداوم دمینگ (طرح ریزی، انجام، کنترل و اجراء) به مرحله اجراء گذاشته شود.
امروزه برای آنالیز سیستم های فرایندی روش های و ابزارهای مختلفی معرفی گردیده است که هر کدام از توانمندیها و محدودیت های خاص خود برخوردار می باشند. انتخاب تکنیک مناسب معمولاٌ بر اساس عوامل مختلف صورت می گیرد که از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوع سیستم
- عمق مطالعه
- چارچوب زمانی
- محدودیت های مالی
- وجود نیروهای متخصص
- دقت مورد نیاز
- موارد مشابه
از انواع روشهای معمول مورد استفاده برای آنالیز سیستم های فرایندی موارد زیر قابل اشاره اند:
- What-If Analysis
- PHA
- Check List
- What if / checklist
- FMEA
- FMECA
- Hazop
- و موارد مشابه
این تکنیک برای اولین بار در سالهای 1970 بر اساس تکنیکی که آزمایش بحرانی خوانده می شود توسط صنایع شیمیایی سلطنتی بریتانیای کبیر معرفی و سپس توسط T.A.Kletz بصورت قانونمند درآمد. اساساً تکنیک Hazop که ماهیتی آینده نگر و مبتنی بر پیشگیری دارد بعنوان واکنشی به استفاده از متد چک لیست که مبتنی بر فلسفه گذشته نگر بود مطرح گردید. هر چند که تکنیک مورد نظر اولین بار به منظور شناسایی و ارزیابی خطرات فرآیندی معرفی و بکار گرفته شد ولی امروزه با معرفی و اثبات توانمندی های آن کاربرد تکنیک به سایر سیستم ها و صنایع نیز گسترش یافته است
کلمه Hazop برگرفته از سه حرف اولیه کلمه Hazard به مفهوم خطر و دو حرف اولیه Operability به معنی قابلیت عملیات می باشد. این تکنیک را می توان از دیدگاه های مختلف بشرح زیر تعریف کرد:
- روش شناسایی و ارزیابی مشکلاتی است که می توانند ریسکی را به افراد، محیط زیست و یا تجهیزات تحمیل کرده و یا از اثربخشی عملیات جلوگیری کند.
- روشی سیستماتیک و کیفی است که بر اساس استفاده از کلمات کلیدی قرار دارد.
- یک روش خلاقانه برای حل مشکلات با ریشه ایمنی و عملیاتی است که بر پایه فعالیت های یک تیم چند تخصصی قرار دارد
تکنیک شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات برپایه نگرش سیستمی است که بر اصل زیر استوار می باشد:
- سیستم زمانی ایمن است که کلیه پارامترهای عملیاتی آن نظیر فشار، درجه حرارت، میزان جریان و غیره در حالت طبیعی قرار داشته باشد.
- یک بررسی نظامند بوسیله یک تیم تحت مدیریت رهبر آموزش دیده از اهداف طراحی یک سیستم یا یک بخش جدید یا موجود برای شناسایی خطرات، عملیات بد یا کارکرد بد بخش های مختلف درون یک سیستم و پیامدهای آن بر روی سیستم و محیط آن
به دلیل ساختار و شکل مشخص تکنیک Hazop، لازم است تعدادی از لغات و مفاهیم مورد استفاده در آن به طور کامل تعریف شوند:
Intentions: حدود انتظار و خواسته های خود از عملکرد قسمت
Deviations: انحراف از خواسته های طراحی که به وسیله کاربرد سیستماتیک کلمات کلیدی شناسایی می شوند .
Causes: علت و دلایل ایجاد مشکلات و انحرافات
Consequences: نتایج حاصل از انحراف
Safeguard: سیستم های مهندسی یا کنترل های دقیق برای جلوگیری از بروز دلایل خطر یا تخفیف نتایج حاصل از انحرافات.
پارامتر: یک ویژگی فیزیکی در جزیی از سیستم تحت مطالعه
گره: هر گره مطالعاتی به بخشی از سیستم اطلاق می شود که در آن علاوه بر امکان تعیین پارامترهای عملیاتی، احتمال انحراف پارامترهای یاد شده نیز وجود دارد .
انواع Hazop
- Hazop فرآیندی
- Hazop انسانی
- Hazop دستورالعملی
- Hazop نرم افزاری
اجرای Hazop
- انتخاب سرپرست تیم
- انتخاب سیستم مورد مطالعه
- انتخاب تیم کارشناسی
- انتخاب رهبر تیم
- تعیین اهداف مطالعه
- ارزیابی سیستم و تعیین گره های مطالعاتی
- تعیین اهداف طراحی گره ها
- شناسایی پارامترهای عملیاتی هر گره
- انتخاب کلمات کلیدی
- اجرای مطالعه
- تکمیل گزارش
انتخاب سیستم مورد نظر برای ارزیابی می تواند بر اساس اصول مختلف صورت گیرد که از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- فلسفه پیش گیرنده و بر اساس بحرانیت سیستم
- سوابق مستند مبنی بر عدم مطابقت ها، حوادث، جراحات، آسیب ها، خسارات
- پیشنهادات واحدهای ایمنی، تعمیر و نگهداری، تضمین کیفیت
- توصیه سازمان های نظارتی مسئول نظیر ادارات کار، بهداشت، محیط زیست
- و …
معمولاً انتخاب سیستم مورد مطالعه براساس سوابق مستند سیستم مبنی بر بروز عدم تطابقها و یا حوادث بوده و یا براساس فلسفه پیشگیرنده علم ایمنی مدرن با آگاهی از این امر که سیستم بحرانی بوده و می تواند در آینده خطر آفرین باشد انجام می شود. با این حساب انتخاب سیستم مورد نظر در اغلب موارد نتیجه یک تصمیم گیری گروهی و یا براساس پیشنهادات رسیده از سوی واحدهای ایمنی، عملیاتی و یا تعمیر و نگهداری خواهد بود. بدیهی است در صورت وجود سیستم مشارکت ایمنی در صنعت روند یاد شده تسهیل خواهد شد.
انتخاب تیم کارشناسی
تیم کارشناسی برای ارزیابی هازوپ یکی از مهمترین نقاط قوت استفاده از تکنیک Hazop، تأکید بر روی کار تیمی و افزایش خلاقیت و نوآوری در اعضاء تیم می باشد. در همین راستا انتخاب مناسب اعضاء تیم از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود.
انتخاب اعضاء تیم معمولاٌ بر اساس پیشنهاد سرپرست تیم و تائید بالاترین واحد تصمیم گیرنده سازمان صورت می گیرد. تعداد اعضاء تیم و نوع تخصصهای آن با توجه به نوع سیستم، عمق و وسعت مطالعه، منابع در دسترس و همچنین اهداف مطالعه متفاوت خواهد بود ولی نفرات تیم معمولاً شامل رهبر، دبیر و اعضاء دیگر آن است که انتخاب آنها بر اساس تخصص های مورد نیاز انجام می گیرد.
شرح وظایف اعضاء یک تیم پیشنهادی در بخش زیر بیان شده است:
الف) رهبر یا رئیس
- فردی کاملاً مستقل بوده و هیچ گونه مسئولیتی در عملکرد عملیات ندارد.
- مسئول طراحی و تهیه مقدمات لازم برای اجراء مطالعه است.
- ریاست جلسات را بعهده دارد.
- بحث را با استفاده از کلمات کلیدی شروع می کند.
- مطابق با دستور جلسه و جداول زمانی پیشرفت کار را پیگیری می کند.
- از تکمیل شدن مطالعه کسب اطمینان می کند.
- مسئولیت ارائه گزارش نهایی را بعهده دارد.
استفاده از چک لیست زیر توسط رهبر تیم می تواند به افزایش اثر بخشی مطالعه کمک کند:
قبل از جلسه: کنترل اتاق جلسه، چیدمان آن، تسهیلات مورد نیاز و امکانات پذیرایی
شروع جلسه:
- کنترل حضور اعضاء
- معرفی اعضاء تیم به همدیگر
- تبین مقررات جلسه
- مرور طرح مطالعه با اعضاء تیم
- مرور فرایند Hazop
- تشریح کلمات کلیدی مورد استفاده
شرح وظایف اعضاء یک تیم پیشنهادی در بخش زیر بیان شده است:
ب) دبیر
- مسئول تهیه برگه کار تکنیک می باشد .
- مسئول ثبت بحث های ارائه شده در جلسات است .
- تهیه پیش نویس گزارش Hazop را بعهده دارد .
ج) اعضاء تیم
ترکیب اعضاء تیم بر حسب نوع سیستم و پیچیدگی های عملیاتی آن از میان تخصص های مختلف مرتبط انتخاب می شود. از مهمترین علل انتخاب متخصصین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تخصص در تشریح انحرافات از اهداف اولیه
- فهم از خطراتی که ممکن است در سیستم ایجاد شود
- دانش در باره سیستم های مشابه
- دانش در باره محیط سیستم
- دانش در باره سیستم با زیر سیستم های آن
- انتخاب رهبر تیم
پس از تعیین تیم مطالعه یک نفر از میان اعضا با رأی آنها به عنوان رهبر تیم انتخاب می شود. وظیفه رهبر انتخاب کلمات کلیدی، تفسیر آنها برای اعضاء، جمع بندی اطلاعات توسط اعضا و هدایت تیم در مسیری است که بتوانند با همکاری همدیگر عمل سیستم را مورد ارزیابی قرار دهند. مهمترین خصوصیت رهبر تیم این است که بتواند به عنوان یک هماهنگ کننده عالی عمل کرده و در عین هدایت و رهبری صحیح تیم قدرت نوآوری و خلاقیت را از آنها سلب نمی کند.
از دیگر خصوصیات رهبر تیم می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- آشنایی کامل با تکنیک Hazop
- توان بالای هماهنگ کنندگی
- قابلیت بالای خلاقیت و نوآوری
- آشنایی با سیستم
تعیین اهداف مطالعه:
عمق کار و اهداف مطالعه می تواند با توجه به مشخصات سیستم، ابعاد آن، نوع تکنیک مورد استفاده، اطلاعات در دسترس، مهلت انجام کار، منابع مالی، نیروهای انسانی و موارد مشابه متفاوت باشد. همچنین در یک مطالعه ممکن است گستره پارامترهای عملیاتی مورد نظر و همچنین کلمات کلیدی مورد استفاده متفاوت باشد. یکی دیگر از فعالیت های که در این مرحله صورت می گیرد طراحی ابزارهای کار نظیر برگه های کار و همچنین تعیین و جمع آوری مستندات مورد نیاز می باشد. در بخش های بعدی انواعی از برگه های کار مورد استفاده در مطالعه Hazop ارائه خواهد شد.
بعضی از مستندات مورد نیاز برای اجرای Hazop می تواند شامل موارد زیر باشد:
- نقشه کارخانه و تسهیلات
- نقشه فرایند و تجهیزات
- دیاگرام جریان فرایند
- دستورالعمل های عملیاتی
- گزارشات تجزیه و تحلیل خطرات یا سایر گزارشات ایمنی
- گزارشات حوادث رخ داده در سیستم تحت مطالعه
- اصول، قوانین و مقررات داخلی سازمان
- پارامترهای عملیاتی
- مشخصات ویژه تجهیزات (فشار، دما و …)
- نتایج آنالیز Hazop اجرا شده در سایر سیستم های مشابه
- و …
ارزیابی سیستم و تعیین گره های مطالعاتی:
پس از طی مراحل فوق و به منظور افزایش تمرکز بر روی انحرافات احتمالی پارامترهای عملیاتی، سیستم مورد مطالعه به زیر سیستم های کوچکتر که اصطلاحاً گره 0 مطالعاتی خوانده می شود تقسیم می گردد.
هر گره مطالعاتی به بخشی از سیستم اطلاق می شود که در آن علاوه بر امکان تعیین پارامترهای عملیاتی، احتمال انحراف پارامترهای یاد شده نیز وجود دارد. باید توجه داشت که اثرات انحراف در پارامترهای عملیاتی ممکن است علاوه بر گره مورد مطالعه، سایر گره ها و حتی کل سیستم را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
تعیین اهداف طراحی گره ها
همانگونه که اشاره شد فلسفه اصلی پشتیبانی کننده روش Hazop این عبارت می باشد که اگر یک فرایند بر اساس اهداف طراحی خود عمل کند رویداد خطرناک در آن رخ نخواهد داد است. به عبارت دیگر اولین و اصلی ترین فرضیه در انجام Hazop این است که فرآیند اصلی طراحی و استانداردهای تجهیزات اعمال شده همگی صحیح می باشند که بر همین اساس انحرافات ممکن از اهداف اولیه طراحی سیستم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. به همین دلیل در مورد کل سیستم و همچنین گره های انتخابی ضرورت دارد که اهداف اصلی از طراحی آنها به دقت تعیین شده و سپس انحرافات احتمالی از اهداف یاد شده مورد ارزیابی قرار گیرد. این امر دو مزیت عمده زیر را بدنبال خواهد داشت:
- امکان ارزیابی بخش های سیستم از دیدگاه طرح عملی می گردد برای مثال در صورتیکه هدف طراحی یک قطعه تحمل 10 کیلوگرم فشار بر سانتیمتر مربع قید شده باشد صحیح بودن هدف فوق مورد بررسی بیشتر قرار گرفته و در صورت شناسایی هر گونه قصور، اقدامات اصلاحی در همین مرحله انجام می گیرد.
- امکان مقایسه شرایط موجود با اهداف فوق و در نتیجه شناسایی انحرافات احتمالی عملی می گردد.
شناسایی پارامترهای عملیاتی هر گره:
یکی از مراحل مهم در ارزیابی ایمنی سیستم با استفاده از تکنیک Hazop تعیین پارمترهای عملیاتی آن است. عدم توانایی در شناسایی کلیه پارامترهای عملیاتی می تواند ارزیابی را از جامعیت بیاندازد. منظور از پارامتر عملیاتی کلیه متغیرهای قابل شناسایی در سیستم است. تعدادی از پارامترهای عملیاتی عبارتند از: جریان، درجه حرارت، فشار، سطح، غلظت، مقدار، جذب، حلالیت، خنثی بودن، تمیزسازی، انتقال حرارت، جداسازی، واکنش، بدام افتادن، زهکشی، ویسکوزیته، دانسیته، PH، نگهداری، فواصل آموزشی، نمونه برداری، برچسب زنی و …
انتخاب کلمات کلیدی:
شناسایی انحرافات احتمالی در پارامترهای عملیاتی با استفاده از ترکیب کلمات کلیدی با متغیرهای عملیاتی صورت می گیرد.
هنگامی که در جریان ارزیابی زمان نیز حائز اهمیت باشد ممکن است از کلمات کلیدی زیر استفاده شود:
در انتخاب کلمات کلیدی توجه به موارد زیر ضروری است:
- کلمات کلیدی لازم است متناسب و هماهنگ با سیستم موجود باشد.
- کلمات کلیدی باید متناسب و هماهنگ با خصوصیات طراحی سیستم باشد.
بعنوان نمونه برای پارامتر سرعت یک ممکن است برای یک پارامتر خاص همه کلمات کلیدی قابل استفاده نباشد. موتور الکتریکی نمی توان از کلمه کلیدی بعلاوه استفاده کرد زیرا مفهوم آن با کلمه کلیدی بخشی از پوشش داده می شود.
عموماً کلمات کلیدی توسط رهبر تیم انتخاب شده و پس از تفسیر مفاهیم آنها بر اساس خصوصیات طراحی سیستم برای استفاده در اختیار اعضاء تیم قرار می گیرد.
Hazop فرآیندی
مراحل مختلف Hazop فرایندی عبارت است از:
- بازنگری دیاگرام های جریان مربوط به فرایند مورد مطالعه
- تقسیم سیستم به زیر سیستم های متناسب
- بکارگیری کلمات کلیدی به پارامترهای مختلف موجود در فرآیند به منظور شناسایی انحرافات احتمالی
یافتن نتایج و مستند کردن آنها
در جدول شماره 7 کلمات کلیدی مورد استفاده در Hazop فرآیندی به همراه مفهوم آنها و همچنین مثال مرتبط ارائه شده است. از میان کلمات کلیدی ارائه شده، انواع متناسب آن در مورد پارامترهای مختلف پروسس نظیر جریان، فشار، درجه حرارت و غیره در کلیه حالات عملیاتی سیستم نظیر مرحله تست، استارت، خاموش کردن و نگهداری بکار گرفته می شود .
Hazop انسانی
Hazop انسانی بر اساس آنالیزهای شغلی انجام می گیرد و برای تکمیل آن لازم است اطلاعاتی در زمینه دستورالعمل های کاری، جانمایی محیط کار و تبادل انسان ماشین فراهم گردد .
از انواع اختصاصی Hazop انسانی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- Hazop مبتنی بر VDU ( واحد نمایش بصری) که به ارزیابی خطاهای مرتبط با طراحی و استفاده از تبادل های مبتنی بر کامپیوتر می پردازد.
- Hazop اینترلاکی: که خطاهای مرتبط به استفاده از اینترلاک ها را بررسی می کند.
- Hazop تعیین کارکرد: که در این نوع Hazop خطاهای مربوط به تعیین نقش اپراتور در سیستم مورد بررسی قرار می گیرد.
Hazop دستورالعملی
از این نوع تکنیک می توان برای مطالعه کلیه عملیات بالقوه خطرناک و بر روی کلیه توالی های عملیاتی قابل استفاده کرد.
از این نوع Hazop می توان برای مطالعه کلیه عملیات بالقوه خطرناک و بر روی کلیه توالی های عملیاتی قابل استفاده کرد. از خصوصیات مهم Hazop دستورالعملی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بر روی خطاهای انسانی و نقص های فنی سیستم متمرکز می شود.
- هر چند که برای ارزیابی های دقیق طراحی شده است اما قابلیت استفاده برای ارزیابی های کلی اولیه را نیز داراست.
- از نظر کاربرد کلمات کلیدی از قابلیت انعطاف بالایی برخوردار است.
اسناد ضروری برای انجام یک Hazop دستورالعملی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تشریح عملیات (تقسیم آنها بر توالی عملیاتی، دستورالعمل های مرتبط)
- نقشه و تشریح تجهیزات درگیر در عملیات
- داده های محیطی
هر چند که می توان از کلمات کلیدی Hazop انسانی برای تکمیل Hazop دستورالعملی نیز استفاده کرد ولی Hazop دستورالعملی خود می تواند دارای کلمات کلیدی اختصاصی بشرح زیر باشد:
اجرای مطالعه
از این مرحله اجرای عملی مطالعه شروع می شود که به صورت یک جلسه تیمی می باشد پس از معرفی هر گره کلمات کلیدی متناسب به ترتیب در پارامترهای عملیاتی بکار گرفته شده و ضمن تعیین علل احتمالی انحراف، اثر انحراف بر روی زیر سیستم و عمل سیستم مورد ارزیابی قرار می گیرد.
سپس با اختصاص کد ارزیابی ریسک به خطر شناسایی شده، ارزیابی ریسک انجام و با توجه به اندازه ریسک اقدامات پیشگیرانه مناسب نیز پیشنهاد می گردد. از آنجایی که ممکن است برای هر خطر شناسایی شده چندین روش اصلاحی توصیه شود لازم است که اصلاحات توصیه شده اولویت بندی نیز گردند برای اولویت بندی اقدامات بحث کلیدی هزینه اجرای آنهاست .
پس از معرفی اقدامات اصلاحی سطح ریسک دوباره ارزیابی خواهد شد که در حد قابل قبول باشد. برای اطمینان از اجرای پیشنهادات لازم است که واحد یا شخص مسئول پیگیری اقدامات توصیه شده و همچنین فرصت زمانی انجام آن نیز تعیین گردد. در این مرحله تصمیمات اتخاذ شده توسط دبیر جلسه در برگه کاری وارد شده و مستند می گردد.
انجام یک مطالعه Hazop در کنار اینکه با شناسایی و ارزیابی ریسک ها به ارائه درک بهتر کمک کرده و در نهایت به بهبود عملیات و ارتقاء سطح ایمنی سیستم کمک خواهد کرد. با درگیر ساختن افراد به صورت تیمی و جلب مشارکت آنها در حل مشکلات خود به افزایش روحیه همکاری جمعی در سازمان منجر خواهد شد.
برگه کار Hazop
چک لیست ممیزی داخلی
تکمیل گزارش: پس از اتمام مطالعه لازم است که گزارش نهایی Hazop براساس یک قالب مشخص تهیه گردد. برای تهیه گزارش لازم است که پس بیان مقدمه و اهمیت مسئله، اهداف مطالعه شروع شده و همچنین روش کار به اختصار بیان گردد.
در بخش یافته های گزارش مهمترین خطرات شناسایی بیان شده و در پایان و در قسمت نتیجه گیری مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
پیگیری: بدون شک در صورتیکه یافته های مطالعه Hazop مبنی بر وجود انحرافات در سیستم مورد مطالعه و در ادامه آن پیشنهادات اصلاحی بکار گرفته نشود اجرای مطالعه ثمری جزء اتلاف منابع مختلف سازمان ببار نخواهد داشت. برای همین امر مرحله پیگیری از مراحل اساسی هر مطالعه ای منجمله Hazop محسوب می شود . لازم است پس از پیگیری و کسب اطمینان از بکار بستن اقدامات اصلاحی، نتایج عملکرد دوباره مورد ارزیابی قرار گرفته و مطابق با چرخه بهبود کیفیت اقدامات تکمیلی پیش بینی شود. علاوه بر این بایستی توجه داشت که اقدامات اصلاحی خود به منبع خطرات جدید تبدیل نشود
کاربرد عملی
مزایا و معایب Hazop
تکنیک Hazop همانند سایر روشهای دیگر دارای توانمندیها و نقاط ضعفی می باشد که در بخش زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود:
مزایا:
- یک روش سخت افزاری جامع و فراگیر می باشد.
- برای سیستم های پیچیده، خوب جواب می دهد.
- نتایج دقیق و قابل استفاده ای را فراهم کرده و تمامی جزئیات را مشخص می نماید.
معایب:
- وقت گیر و زمانبر می باشد.
- هزینه اجرای آن زیاد بوده و گران تمام می شود.
- روش خسته کننده و یکنواختی می باشد.
- عیب های چندگانه و جند مرحله ای را مورد بررسی قرار نمی دهد.
بطور کلی موفقیت مطالعه Hazop به عوامل متعددی بستگی دارد که تعدادی از آنها عبارتند از:
- ترکیب بندی مناسب تیم
- وجود اعضاء با تجربه و مشارکت گرا
- وجود دستورالعمل های مناسب که حداقل با استفاده از آنالیز شغلی تهیه شده و بطور شفاف و رسا بیان شده باشد.
- رهبر با تجربه تیم که ضمن آشنایی کامل با نوع کار مورد آنالیز از توانمندی کافی برای کنترل و راهبری بحث ها برخوردار بوده و مهارت لازم را برای پیش بردن بحث دارد.
- دقت در نقشه کشی و کسب اطلاعات به عنوان پایه ای برای مطالعه و صحت نقشه ها
- مهارت های فنی، دانش و بینش اعضاء تیم.
- توانایی تیم در نزدیکتر کردن تفکرات اعضاء به دریافت و درک انحرافات و تقویت قوه تخیل گروه.
- توانایی تیم در ارزیابی خطرات جدید و تشخیص صحیح آنها
چک لیست پیشنهادی برای HAZOP
- فردی به عنوان سرپرست انتخاب شده است؟
- آیا مدیریت عالی سازمان در انتخاب سرپرست دخالت داشته است؟
- آیا سرپرست با تکنیک Hazop آشنایی دارد؟
- آیا سرپرست با سیستم یا واحد مورد مطالعه آشنایی دارد؟
- آیا سیستم مورد مطالعه مشخص شده است؟
- آیا انتخاب سیستم براساس مستندات بوده است؟
- آیا در انتخاب سیستم نظر واحدهای درگیر نظیر واحد ایمنی، تعمیر و نگهداری تضمین کیفیت و… دخیل شده است؟
- آیا تیم کارشناسی Hazop انتخاب گردیده است؟
- آیا تعداد اعضای تیم متناسب با مطالعه است؟
- آیا تخصص اعضای تیم با توجه به نوع سیستم متناسب است؟
- آیا اعضای تیم با سیستم مورد مطالعه آشنایی کامل دارند؟
- آیا اعضای تیم با تکنیک Hazop آشنا هستند؟
- آیا رهبر تیم انتخاب شده است؟
- آیا انتخاب رهبر تیم با نظر موافق اعضای تیم بوده است؟
- آیا رهبر تیم با تکنیک Hazop آشنایی کامل دارد؟
- آیا نوع مطالعه Hazop (فرایندی، انسانی، دستورالعمل، نرم افزاری) تعیین گردیده است؟
- در انتخاب نوع مطالعه، انواع مستندات لازم در نظر بوده است؟
- ابزارهای مورد نیاز برای مطالعه منجمله برگه کار فراهم شده است؟
- سطح جزئیات مطالعه مشخص شده است؟
- چارچوب زمانی مطالعه تعیین گردیده است؟
- آیا اعضای تیم سیستم مورد مطالعه را مرور کرده است؟
- آیا نقشه کلی سیستم آماده شده است؟
- آیا ID& P سیستم تهیه شده است؟
- آیا سیستم به زیر سیستم های (گره های) مطالعاتی تقسیم شده است؟
- آیا هدف از طراحی اولیه سیستم مشخص شده است؟
- آیا اهداف اولیه همه زیر سیستم ها مشخص شده است؟
- با توجه به نوع مطالعه، پارامترهای عملیاتی هر گره مطالعاتی تعیین شده است؟
- آیا حدود طبیعی پارامترهای تعیین شده برای شرایط طبیعی مشخص شده است؟
- آیا حدود طبیعی پارامترهای تعیین شده برای شرایط اضطراری مشخص شده است؟
- آیا با توجه به نوع مطالعه کلمات کلیدی مناسب مشخص شده است؟
- آیا مفهوم کلمات کلیدی برای کلیه اعضای تیم تشریح شده است؟
- آیا مطالعه شروع شده است؟
- آیا نتایج مطالعه منتشر گردیده است؟
- ایا نتایج مطالعه به تصویب همه اعضای تیم رسیده است؟
- آیا گزارش مطالعه تهیه گردیده است؟
- آیا گزارش مطالعه با فرمت پیشنهادی تطابق دارد؟
- آیا مطالعه دارای پیشنهادات کاربردی است؟
- آیا فرد مسئول پیگیری پیشنهادات مشخص شده است؟
- آیا پیشنهادات ارائه شده بکار گرفته شده اند؟
و نهایتاً اینکه :
Hazop یک متد ساختاری طوفان مغزی برای آنالیز ریسک است .
Hazop می تواند در اشکال مختلف بر اساس عناصر تشکیل دهنده سیستم های ایمنی اجراء شود .
هماهنگی خوبی با سایر متدهای آنالیز ریسک دارد .
توانمندی های آن توسط سازمان های نظیر وزارت دفاع آمریکا، شرکت موتورولا و طیف وسیعی از شرکت های شیمیایی به اثبات رسیده است.